غدد بزاقی شامل سه غده اصلی و تعداد زیادی غده غیر اصلی می‌باشند. این غده ها در کنار مهمترین مسئولیت آن ها که همان ترشح بزاق است، وظایف دیگری نظیر: بلعیدن راحت‌تر، چشیدن غذاها و حفظ سلامتی دهان و دندان را انجام می‌دهند. از جمله بیماری های دهانی می‌توان به اختلالات مربوط به غدد بزاقی اشاره نمود. هدف این مقاله، بیان روش های درمان غیر جراحی بیماری های غدد بزاقی زیر نظر پزشک متخصص است.
سه نوع غدد بزاقی اصلی
همان‌گونه که در مقدمه نیز بیان کردیم، غدد بزاقی متشکل از تعدادی غده های اصلی و فرعی هستند. محل قرارگیری این غده ها در قسمت های داخلی لب، گونه و سینوس ها است. تعداد این غدد بسیار زیاد است و دلیل کم‌اهمیتی آن ها نیز درصد ترشح پایین توسط آن ها است. در ادامه به بررسی نام و وظایف غده های بزاقی اصلی می‌پردازیم:
- بزرگترین غده بزاقی اصلی، غده بناگوشی: غده پاروتید با اندازه بزرگ‌تر از دیگر غدد، در قسمت جلویی و بخش زیرین گوش قرار دارد. درصد بزاق ترشح شده توسط این غده بیست و پنج درصد است.
- غده بزاقی تحت فکی: اندازه این غده از مورد قبلی کوچک‌تر است. همچنین غلظت بزاق و درصد ترشح توسط غده تحت فکی از غده پاروتید بیشتر می‌باشد. میزان ترشح بزاق توسط این غده هفتاد درصد است.
- غده بزاقی زیر زبان: کوچک‌ترین غدد بزاقی زیر زبان وجود دارند. همانند دیگر غده های بزاقی، ترشحات حاصل از این غده نیز به وسیله مجراهای متصل به آن به زیر زبان منتقل می‌شوند.
انواع بیماری های غدد بزاقی را بشناسید
چهار نوع بیماری شایع در غدد بزاقی وجود دارد. مهمترین اختلال غدد بزاقی وجود سنگ در غدد است. عده ای از افراد نیز ممکن است دچار عفونت غدد بزاقی شوند. بیماری دیگری که ممکن است غده های بزاقی را درگیر کند تومورها هستند. جزئیات انواع بیماری های غدد بزاقی در ادامه ذکر شده است:
سنگ های غدد بزاقی: نشانه های این اختلال نسبت به محل قرارگیری سنگ متفاوت است. وجود سنگ در مسیر مجرای متصل به غدد بزاقی باعث مسدود شدن مجرا می‌گردد. بروز درد و ورم و عفونت در خود غده نیز، از علائم شایع وجود سنگ در مجرا می‌باشند. چنانچه سنگ در خود غده وجود داشته باشد، ممکن است تا مدتی نشانه خاصی در فرد ظاهر نشود.
عفونت غدد بزاقی: این اختلال به علت وجود عفونتی با منشا ویروسی یا باکتریایی در غدد بزاقی به وجود می آید. شایع ترین منشا ویروسی آن بیماری اوریون می‌باشد. عفونت غدد بزاقی معمولا غده پاروتید را درگیر می‌نماید.
بیماری های مرتبط به سیستم ایمنی بدن: در برخی موارد، وجود بعضی از بیماری های زمینه ای نظیر آرتریت روماتوئید و سندروم شوگرن باعث بروز بیماری های غدد بزاقی می‌شوند.
تومورها: تومورهای موجود در غدد بزاقی ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند. در صورت وجود تومورهای بدخیم، معمولا پیشرفت بیماری بسیار زیاد است. در شرایط حاد، فرد ممکن است درد زیاد و حتی بی‌حسی را در یک سمت صورت تجربه کند.
برای اطلاع بیشتر از برخی بیماری های دهانی می‌توانید به لینک های زیر مراجعه نمائید:
7 نشانه شایع بیماری های غدد بزاقی
بیماری های غدد بزاقی ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند. این بیماری ها با توجه به منشا خود، نشانه های مختلفی دارند. نشانه هایی از قبیل:
- وجود توده‌هایی دردناک در گونه، قسمت پایینی چانه و زیر زبان
- احساس درد زیاد و افزایشی هنگام غذا خوردن
- ترشحات زیاد و با بوی بد در دهان
- ورم دو طرف صورت
- احساس درد در مفاصل و ماهیچه ها
- تب
- بروز مشکل در صحبت کردن و غذا خوردن
4 توصیه پزشک متخصص جهت کنترل اختلالات غدد بزاقی
کنترل این بیماری ها و اختلالات از طریق انجام موارد زیر امکان‌پذیر می‌باشد:
- مصرف زیاد مایعات
- مشورت با پزشک در صورت مشاهده علائم مذکور
- توجه کافی به بهداشت دهان و دندان
- پرهیز از استعمال سیگار و انواع دخانیات
معمولا در مراحل ابتدایی بروز نشانه ها، موارد بالا را برای کنترل اختلالات غدد بزاقی بدون جراحی را توصیه می‌نمایند. در صورتی که درمان اختلالات غدد بزاقی با این پیشنهادها امکان‌پذیر نبود، پزشک با استفاده از درمان غیر جراحی بیماری های غدد بزاقی روند درمان را ادامه می‌دهد.
5 راه تشخیص بیماری های غدد بزاقی
در روند تشخیص اختلالات غدد بزاقی چندین روش مختلف وجود دارد. انتخاب این روش ها بسته به صلاحدید پزشک و نوع و میزان پیشرفت بیماری متفاوت می‌باشد. تشخیص به‌موقع نوع بیماری، باعث کنترل بیماری های غدد بزاقی بدون جراحی می‌شود. این روش های تشخیصی عبارت‌اند از:
- تشخیص از طریق انواع روش های آزمایشگاهی اعم از سی تی اسکن، ام آر آی و تصویر‌برداری از طریق رادیولوژی(جهت تشخیص درست محل سنگ)
- بررسی سوابق و پرونده‌های قبلی پزشکی بیمار
- معاینه از طریق نمونه برداری بیوپسی، در صورت وجود تومور جهت تشخیص دقیق تر پزشک از این روش استفاده می‌نماید. البته در مرحله ابتدایی تشخیص تومور با سی تی اسکن و ام آر آی امکان پذیر می‌باشد
- سیالوگرافی، روشی برای تشخیص اختلالات غده های بزاقی، در غده پاروتید جهت بررسی انسدادهای موجود در مجرای این غده می‌باشد
- برای بررسی بیماری های زمینه ای و سیستمیک پزشک متخصص معمولا از روش نمونه برداری از لب استفاده می‌کند
روش های درمان غیر جراحی بیماری های غدد بزاقی
با توجه به اینکه این بیماری ها علل مختلفی دارند روش های درمان نیز متفاوت می‌باشند. پزشک متخصص بیماری های دهان، فک و صورت معمولا سعی در درمان غیر جراحی بیماری های غدد بزاقی دارد. اما در شرایط حاد، درمانی به غیر از عمل جراحی وجود ندارد. در ادامه انواع روش های درمانی ذکر شده اند:
- تجویز دارو برای درمان غیر جراحی بیماری های غدد بزاقی، در صورت وجود اختلالی با منشا عفونی و یا خشکی زیاد دهان
- استفاده از کمپرس آب گرم و آب‌نبات های ترش‌مزه برای افزایش ترشح بزاق و رفع انسداد های و سنگ های درون مجرا و غده ها با روش دستی
- در صورت وجود تومور یا کیست معمولا پزشک از روش جراحی استفاده می‌نماید
اختلالات غدد بزاقی ممکن است باعث بروز درد و مشکلات جدی در فرد شود. با توجه به وجود عوارض زیاد عمل جراحی و ترس برخی از افراد از انجام این عمل، توصیه ما به شما عزیزان مراجعه به پزشک متخصص بیماری های دهان، فک و صورت می‌باشد. دکتر مرضیه صحت پور ضمن یافتن علت اصلی بیماری، به درمان غیر جراحی شما می‌پردازند. جهت دریافت مشاوره تلفنی و حضوری با شماره 09390042441 تماس حاصل فرمائید.